عکس | ارتباط بمباران خاورمیانه با کاسه اسپاگتی

پایگاه نشریه اکونومیست انگلیس در گزارشی به واقعیت‌های ضرر و آورده جنگ اسرائیل و حماس در سرزمین‌های اشغالی پرداخته است. وضعیت مبهم نتانیاهو و رژیم صهیونیستی در پس این جنگ و شرایط بحران‌زده اقتصادی مصر تنها بخشی از واقعیت‌های درج شده در این گزارش هستند.

پایگاه نشریه اکونومیست انگلیس در گزارشی به واقعیت‌های ضرر و آورده جنگ اسرائیل و حماس در سرزمین‌های اشغالی پرداخته است. وضعیت مبهم نتانیاهو و رژیم صهیونیستی در پس این جنگ و شرایط بحران‌زده اقتصادی مصر تنها بخشی از واقعیت‌های درج شده در این گزارش هستند. اگرچه ادعا‌های این گزارش مبنی بر فعالیت گروه‌های نیابتی به رهبری ایران و بخش‌های جانبدارانه دیگری از این گزارش نیز غیرقابل اغماض هستند و سندی در ارتباط با ادعای گزاف این مقاله درخصوص ایران ارائه نشده است.

در متن این گزارش آمده است:

اگر نموداری می‌کشیدید که چه کسی در خاورمیانه به چه کسی شلیک می‌کند، بیشتر شبیه یک کاسه اسپاگتی می‌شد. آنچه در اکتبر به عنوان جنگ بین اسرائیل و حماس آغاز شد، اکنون شبه نظامیان چهار کشور عربی دیگر را به خود جذب کرده است. علاوه بر این، ایران، اسرائیل و اردن همگی سوریه را در این ماه بمباران کردند. ایران همچنین به طور غیرمنتظره پاکستان را بمباران کرد، که باید تعجب می‌کرد که باید تعجب کرده باشد چطور پایش به این آشفتگی کشیده شد.

با وجود نزدیک شدن به پنجمین ماه درگیری‌ها، اسرائیلی‌ها احساس می‌کنند جنگ به باتلاقی فرو افتاده است و فاصله زیادی از پایان آن وجود دارد. ارتش اسرائیل هنوز رهبران ارشد حماس یا بسیاری از گروگان‌های اسرائیلی در دست این گروه را پیدا نکرده است. مقامات امنیتی اسرائیل نگران هستند که چانه‌زنی باعث تضعیف دستاورد‌های نظامی آن‌ها شود.

از ۷ اکتبر، سه قدرت قوی خاورمیانه، همگی مجبور شده‌اند دکترین‌های امنیتی خود را مورد ارزیابی مجدد قرار دهند. اولویت نظامی اسرائیل متزلزل شد. نیرو‌های نیابتی ایران از طرف حامی خود مسئولیت گرفته‌اند؛ و آمریکا به منطقه‌ای که می‌خواست آن را ترک کند، کشیده شده است. هیچ کس مطمئن نیست که چگونه ادامه دهد. با طولانی شدن جنگ غزه، درگیری منطقه‌ای آشفته‌تر همچنان گسترش می‌یابد.

در ۲۰ ژانویه، شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران در عراق، رگبار بزرگی از راکت‌ها و موشک‌های بالستیک را به سمت پایگاه هوایی الاسد آمریکا در غرب عراق شلیک کردند. اکثر آن‌ها توسط پدافند هوایی پاتریوت رهگیری شدند، اما برخی از آن‌ها به پایگاه اصابت کردند و آمریکایی‌ها و عراقی‌ها را مجروح کردند. این رگبار به دنبال حملات چند روزه ایران در سراسر منطقه صورت گرفت: به تروریست‌های ادعایی در سوریه و پاکستان و به یک پایگاه احتمالی جاسوسی اسرائیل در کردستان عراق (کشتن یک تاجر کرد در خانه به همراه خانواده اش). حمله به پاکستان منجر به حمله تلافی‌جویانه به ایران شد، اگرچه به نظر می‌رسد هر دو طرف در حال حاضر مشتاق اجتناب از درگیری بیشتر هستند.

این حوادث نشان دهنده ناآرامی عمیق رژیم ایران است. اسرائیل در حال جنگی نه چندان محرمانه علیه خود است و اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سوریه و فرماندهان حزب الله یک شبه‌نظامی شیعه مورد حمایت ایران را در لبنان ترور می‌کند. در همین حال در داخل کشور مجموعه‌ای از حملات تروریستی دولت ایران را به لرزه درآورده است، از جمله یک بمب گذاری انتحاری دوگانه از سوی داعش که حدود ۱۰۰ نفر را کشت.

برای دهه‌ها، ایران شبکه‌ای از شبه‌نظامیان نیابتی برای نمایش قدرت در سراسر منطقه ایجاد کرده است. اکنون در تلاش است تا آن‌ها را در منطقه مستقر کند و در عین حال خود را از درگیری دور نگه دارد. این کشور به طور ضمنی ضرب و شتم حماس را پذیرفته است که به نظر می‌رسد قتل عام خود را در اسرائیل بدون اطلاع حامیان ایرانی خود انجام داده است. ایران برای اینکه مبادا آمریکا یا اسرائیل مستقیماً ایران را مورد حمله قرار دهند، حزب الله، مؤثرترین نیابت خود را آزاد کرده است. حملات حوثی‌های یمن به کشتی‌های تجاری، ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا را به دریای سرخ آورده است. ایران مایل است اسرائیل را مجبور به آتش بس در غزه کند و نیرو‌های آمریکایی را از منطقه بیرون کند. نمایندگان آن تاکنون برعکس را به دست آورده اند.

این کشور به طور ضمنی ضرب و شتم حماس را پذیرفته است، ولی به نظر می‌رسد قتل عام خود را در اسرائیل بدون اطلاع حامیان ایرانی خود انجام داده است. ایران برای اینکه مبادا آمریکا یا اسرائیل مستقیماً ایران را مورد حمله قرار دهند، حزب‌الله، مؤثرترین نیابتی خود را آزاد کرده است.

حملات حوثی‌های یمن به کشتی‌های تجاری، ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا را به دریای سرخ آورده است. ایران مایل است اسرائیل را مجبور به آتش‌بس در غزه کند و نیرو‌های آمریکایی را از منطقه بیرون کند. نیابت‌های آن تاکنون برعکس را به دست آورده‌اند.

با این حال آمریکا نیز در تلاش برای یافتن یک نقطه تعادلی است. جو بایدن محتاط بوده است: او به‌طور مطمئن نمی‌خواهد در یک سال انتخاباتی وارد جنگ دیگری در خاورمیانه شود. نیرو‌های آمریکایی در عراق پاسخی بسیار کمتر از حملاتی که به آن‌ها می‌شود به این حملات می‌دهند. کمپین آمریکایی‌ها علیه حوثی‌ها تنها پس از هشدار‌های مکرر و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در محکومیت حملات این گروه به کشتیرانی آغاز شد. بایدن اعتراف می‌کند که حملات حوثی‌ها را منصرف نکرده است، اما همچنین می‌گوید که آن‌ها به حملات‌شان ادامه خواهند داد.
طرح بی‌ربط وزیر خارجه اسرائیل

بهترین امید او این است که اسرائیل به زودی جنگ خود در غزه را که بسیاری از متحدانش ماه‌هاست خواستار آن بوده‌اند، خاتمه دهد. یسرائیل کاتز، وزیر خارجه اسرائیل، ۲۲ ژانویه با همتایان اروپایی خود دیدار کرد تا در مورد آنچه پس از جنگ اتفاق می‌افتد صحبت کند. دیپلمات‌ها در بروکسل گفتند که دو طرف کنار یکدیگر صحبت کردند. اروپایی‌ها می‌خواستند در مورد اینکه چه کسی غزه را اداره و بازسازی می‌کند و اینکه چطور می‌توانند راه‌حل دو کشوری بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها را دنبال کنند، صحبت کنند.

با این حال، کاتز در این دیدار‌ها پروژه مورد علاقه‌اش را که ساخت یک جزیره مصنوعی در سواحل غزه است به اروپایی‌ها ارائه کرد. به گفته او این پروژه به‌عنوان یک بندر دریایی کار می‌کند و این همان چیزی بود که در دوران تصدی وزارت حمل و نقل در سال ۲۰۱۷ هم تبلیغ آن را کرده بود. همکاران کاتز از این صحبت او متعجب شدند و جوزپ بورل دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا گفت: این خیلی ربطی به چیزی که ما داشتیم درباره آن گفتگو می‌کردیم نداشت!

طرح عربستان برای پایان جنگ

در همین حال، کشور‌های عربی بی‌سروصدا دنبال پیشبرد برنامه خود برای پایان دادن به جنگ هستند. عربستان سعودی با عادی‌سازی روابط با اسرائیل در ازای تعهد به تشکیل کشور فلسطین موافقت خواهد کرد.

کشور‌های حاشیه خلیج فارس نگران تحمیل شدن مسئولیت بازسازی غزه ویران شده به خودشان هستند، ولی مایلند از تشکیلات خودگردان فلسطین که بر بخش‌هایی از کرانه باختری حکومت می‌کند، در صورتی که کنترل غزه را هم به دست بیاورد، حمایت کنند.

این طرح دور از دسترس است، به ویژه به این دلیل که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، از مخالفان دیرینه تشکیل دولت فلسطین است.

پس از اینکه بایدن در اوایل این ماه (ژانویه) با او (نتانیاهو) صحبت کرد، بایدن اظهار داشت که ممکن است نتانیاهو به ایجاد یک فلسطین غیرنظامی متمایل شده باشد. بایدن گفت: «فکر می‌کنم بتوانیم کاری انجام دهیم.» نتانیاهو عجله کرد تا پیشنهاد او را رد کند و اصرار داشت که اسرائیل باید همه چیز را در غرب رود اردن کنترل کند و تاکید کرد که چنین موضعی در تضاد با یک کشور فلسطینی است.
برنامه اسرائیل در شمال و جنوب غزه

اسرائیل بسیاری از سربازان خود را از شمال غزه خارج کرده است و یک لشکر را برای جستجوی تونل‌ها و جلوگیری از جای پا گرفتن دوباره حماس در آنجا باقی گذاشته است.

لشکر دوم خط بین شمال و جنوب غزه را در دست دارد، در حالی که لشکر سوم خان یونس را در جنوب غزه محاصره کرده است، جایی که محل درگیری‌های شدیدی در روز‌های اخیر بوده است. تعداد تلفات فلسطینی‌ها از ۲۵هزار نفر گذشته است که اکثر آن‌ها غیرنظامی هستند و احتمالا هزاران نفر دیگر هنوز شمارش نشده‌اند. سازمان ملل می‌گوید که یک پنجم کودکان زیر پنج سال اسهال دارند.
‌بقای نتانیاهو و سرنوشت گروگان‌ها.

اما نبرد نتانیاهو برای بقای سیاسی همچنان استراتژی اسرائیل و سرنوشت گروگان‌ها در غزه را تعیین می‌کند. اولین معامله گروگان بین اسرائیل و حماس که در پایان نوامبر ۱۱۰ اسیر اسرائیلی و خارجی را آزاد کرد، با میانجیگری قطر انجام شد. مصر نقش مکمل را ایفا کرد. هنوز ۱۳۶ گروگان وجود دارد، هرچند اسرائیل حدس می‌زند که حداقل ۲۹ نفر کشته شده‌اند. اکنون مصر در تلاش برای آزادی آن‌ها است که عمدتاً به خاطر منافع اقتصادی خودش است.

ضرر بزرگ برای مصر

هرج و مرج در دریای سرخ خسارت اقتصادی به‌نسبت اندکی به اسرائیل وارد کرده است. بیشتر تجارت دریایی اسرائیل از طریق بنادر مدیترانه انجام می‌شود. مصر بهای بزرگ‌تری را پرداخت کرده است: شاهد کاهش ۴۰ درصدی درآمد از کانال سوئز بوده است که منبع حیاتی درآمد ارزی این کشور محسوب می‌شود. این امر به نگرانی از اعراض و رویگردانی کشوری که با کمبود دلار دست و پنجه نرم می‌کند و زیر انبوهی از بدهی‌های دولتی (۹۳ درصد تولید ناخالص داخلی) مدفون شده است، اضافه می‌کند. پوند مصر در بازار سیاه به حدود ۶۰ واحد پولی مقابل یک دلار آمریکا تنزل ارزش پیدا کرده است. این نرخ برابری ماه پیش ۵۰ پوند به ازای هر دلار بود و ۵۰درصد کمتر از نرخ رسمی کاهش یافته است.

مصر فکر نمی‌کند که حملات به رهبری آمریکا به حوثی‌ها، این گروه را از حملاتش به کشتی‌ها باز دارد. برای عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور کشور، تنها راه برای فعال کردن دوباره کانال خود، آتش‌بس در غزه است. برای این منظور مصر رهبری مذاکرات غیرمستقیم بین اسرائیل و حماس را برعهده گرفته است، اگرچه کانال قطری نیز همچنان باز است.

معامله‌ای که مصر ترویج می‌کند در دو مرحله خواهد بود. اول، آزادی «بشردوستانه» گروگان‌های غیرنظامی در ازای آتش بسی است که می‌تواند چندین هفته، شاید حتی یک یا دو ماه ادامه یابد. اسرائیل همچنین صد‌ها اسیر فلسطینی را آزاد خواهد کرد. مرحله دوم، سربازان اسیر اسرائیلی را در ازای آتش‌بس کامل، عقب نشینی اسرائیل از غزه و رهایی چه‌بسا بیشتر فلسطینی‌ها احتمالا تا مرز هزاران نفر، آزاد می‌کند.
اختلافات جناحی در اسرائیل

این شرایط باعث ایجاد تفرقه در دولت اسرائیل می‌شود. جناح عملگراتر آن، به رهبری بنی گانتز، وزیر دفاع سابق که در اکتبر به کابینه جنگ پیوست، از آتش‌بس طولانی برای آزادی گروگان‌ها حمایت می‌کند. این گروه می‌خواهد بحث آتش‌بس را با مذاکرات برای تشکیل دولت جدید در غزه همراه کند: رها کردن حماس در قدرت برای اکثر اسرائیلی‌ها مذموم خواهد بود، اما شرکای ائتلاف جناح راست نتانیاهو قاطعانه با هرگونه آتش‌بس مخالف هستند. بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی، در ۲۴ ژانویه گفت: ما نمی‌توانیم با توقف جنگ در این مرحله برای مدت طولانی موافقت کنیم.

پیچش و چرخش

نتانیاهو، طبق معمول، در حالی که سعی می‌کند هر دو بخش از دولت خود را حفظ کند، دوپهلوگویی می‌کند. او در ملاء عام قول می‌دهد که «تا پیروزی کامل ادامه دهد». او به طور خصوصی به نمایندگان اسرائیل اجازه داده است که به مذاکره ادامه دهند. اما بعید است که او کاری انجام دهد که راست افراطی را که بدون آن‌ها در دسامبر ۲۰۲۲ به قدرت نمی‌رسید، رانده شود.

حماس نیز بر سر این معامله اختلاف‌نظر دارد. رهبران سیاسی آن که برای گفتگو بین دوحه و قاهره رفت‌وآمد می‌کنند، طرفدار پذیرش مرحله اول توافق هستند: آن‌ها می‌دانند که گروگان‌گیری غیرنظامیان همچنان به اهداف آن‌ها آسیب می‌رساند. اما رهبران غزه خواستار عقب‌نشینی اسرائیل قبل از آزادی مجدد گروگان‌ها هستند. درخواست آن‌ها از اسرائیل برای آزادی تروریست‌های حماس که در قتل عام اکتبر شرکت داشتند، یکی دیگر از عوامل بالقوه شکست توافق‌هاست، زیرا اسرائیل بعید است که این شرط را بپذیرد.

اگرچه ممکن است نتانیاهو به زودی تصمیمی بگیرد. گادی آیزنکوت، یکی از اعضای کابینه جنگ و رئیس سابق ارتش، در مصاحبه‌ای که در ۱۸ ژانویه پخش شد، به فشار برای برگزاری انتخابات زودهنگام اشاره کرد. او گفت: «ما باید در بازه زمانی چند ماهه به رای دهندگان اسرائیلی برگردیم و اعتماد را تجدید کنیم.»

اکنون قبل از انحلال کابینه جنگ اضطراری مسئله زمان مطرح است. اعتراضات در شهر‌های اسرائیل در حال افزایش است. بسیاری از این اعتراضات از سوی خانواده گروگان‌هایی رهبری می‌شود که خواستار آتش‌بس و استعفای نتانیاهو هستند و شرکای میانه‌روی نتانیاهو اگر به‌زودی پاسخی در مورد معامله گروگان‌گیری و استراتژی پس از جنگ اسرائیل به دست نیاورند، احتمالا ائتلاف با او را ترک خواهند کرد. یک مامور امنیتی اسرائیلی می‌گوید: «تا آن زمان، وضعیت در بن‌بست قرار دارد. رهبری سیاسی تصمیمی نمی‌گیرد و اگر این کار را نکنند، بسیاری از دستاورد‌هایی که با هزینه‌های گزاف به دست آورده‌ایم از بین خواهد رفت.»